Sprits
De sprits wordt in 1246 bij toeval ontdekt door Frits Familia V, zoon van de bekende gedragstherapeut Frits Familia IV. Na het verkeerd mengen van een Waldkorn beslag is de nieuwe koek geboren. De naam wordt overigens nergens van afgeleid, maar is gewoon verzonnen door Karel von Hardinxveld, een toevallige huisgenoot die tijdens het voorproeven zijn scrabble-letters aan het ordenen was.
In hoog tempo verspreidt het nieuws zich over de aanwinst binnen de koekebakkerij en de sprits wordt het toonbeeld van familiale gezelligheid. Adel, geestelijkheid en boeren, ja, alle lagen van de bevolking doen zich ’s ochtends om half 11 tegoed aan koffie met sprits. In de 18e eeuw wordt de sprits steeds gewilder. Productie capaciteit wordt opgehoogd en al gauw wordt de Verenigde Originele Sprits Companie (VOsC) opgericht om marktverkenning te gaan doen in de Oost. Ook wordt er produkt differentiatie gedaan; Geniaal zijn de ronde spritsen met spijs. Revolutionair de schimmelspritsen die als antiobiotica dienen in veldhospitaals. Later werd de schimmel vervangen door roze en bruine glazuur streepjes, maar dat terzijde. In de 2e helft van de vorige eeuw manouvreert de sprits zich handig dwars door de verzuiling heen. Waar de space cake een wig probeerde te drijven tussen jong en oud, was het juist de sprits die gezinnen wist te helen en bij elkaar bracht. Vandaar de uitdrukking: “De sprits als Koeksteen van de samenleving!”
Maar vanaf de jaren 90 gaat het niet zo goed meer met de sprits. Gezelligheid is uit en variatie is in. De zucht naar keuzevrijheid levert een arsenaal aan koekvormen op. Iedereen kiest voor zichzelf maar niemand voor de sprits. In hoog tempo wordt er vernieuwd en al dat nieuws moet geproefd en gekocht worden. Niet om de smaak, maar gewoon voor de heb. De nare bijsmaak is alleen dat die keuzevrijheid doorslaat naar egocentrisch gedrag. Gezamelijk proeven is er niet bij, want in je eentje kun je sneller méér aan. De groep mensen die vasthoudt aan de waardevaste koek wordt steeds kleiner. Op Talpaanse wijze wordt ze in een hoek gedrukt en weggehoond. Spritskiezers worden er zelfs van beticht te discrimineren wanneer ze andere koekjes buiten de trommel houden. Over keuzevrijheid gesproken...
Robin Vesely,
Uit de bundel: Ik geef je een knipoog